خاموت در شناژ يكي از متداول ترين روش ها براي افزايش استحكام ساختمان مي باشد. براي ساختن يك سازه اي كه مقاومت آن زياد باش لازم است تا همه ي كار هاي مهندسي به طور دقيق اجرا گردد.

به عبارت ديگر يك ساختمان مقاوم و مناسب، بايستي طبق استانداردهاي آپديت شده موجود پياده‌سازي شود. هنگام ساختن بنا بايستي به اين موضوع توجه كنيد كه ساختمان مورد نظر استحكام كافي در مقابل حادثه هاي طبيعي دارد. براي مقاوم سازي از وسايل زيادي استفاده مي‌كنند كه يكي از اين مورد ها ميلگرد خاموت مي باشد. زلزله ژاپن در سال 1971 يكي از مهم‌ترين دلايلي بود كه مهندسان، دنبال راه كاري اساسي براي بالا بردن استحكام سازه‌ها بي افتند؛ در نتيجه تحقيق ها و پژوهش ها صورت گرفته بهره‌برداري از خاموت بود.

تعريف خاموت:

ميلگردهاي استفاده شده در پروژها، دو نوع طولي و عرضي در بازار موجود است . اگر ميلگرد در راستاي طول سازه استفاده شود، به آن ميلگرد طولي و اگر ميلگرد در راستاي عرضي (عمود بر ميلگرد طولي) به كارگرفته شود، به آن ميلگرد عرضي يا خاموت گفته مي شود.

 ميلگردها در سايزهاي متنوعي در بازار وجود دارد كه ميلگرد خاموت يكي از اين هاست، بيشترين استفاده را خاموت هايي با سايز هاي 8 و 10 دارند.

خاموت، ميلگردي خم شده است و به اين صورت از المان‌هاي طولاني و قائم اطرافش محافظت شده است. به عبارت ديگر استفاده از اين نوع ميلگرد، باعث زياد شدن استقامت در مقابل نيروهاي پيچشي و برشي مي‌شود. اين شكل از ميلگردها با توجه به كاربرد، در نوع هاي متفاوتي توليد مي‌شوند. تعيين قيمت خاموت به تعداد زيادي به قيمت ميلگرد استفاده شده در توليد آن وابسته است . به عنوان مثال اگر در توليد اين نوع از ميلگرد از ميلگرد ميانه استفاده شود براي تخمين قيمت خاموت، قيمت روز ميلگرد و هزينه خمكاري مورد نظر قرار مي گيرد.

نوع هاي خاموت

ميلگردها با توجه به كاربردي كه در بتن دارند مي توانند به شكل ميلگرد خاموت، خرك، راستا، ركابي، ادكا و سنجاقي باشند. هر يك از اين ميلگردها در سايز و نوع هاي متنوعي توليد مي شوند.

 خاموت سنتي، دستي و با كمك اهرم توليد مي شود. اين ميلگرد به صورت مربعي شكل هستند و و بيشتر در ساخت و سازهاي ايراني مورد استفاده قرار ميگيرد.

خاموت معمولي، مانند خاموت سنتي با دست توليد مي شود و در بناهاي مختلف، مورد استفاده قرار ميگيرد. دقت كنيد كه اندازه و قالب اين نوع از ميلگرد قابل تغيير است.

خاموت هاي مارپيچ، به كمك دست درست نمي شوند و براي توليد آن ها از دستگاه هاي CNC استفاده مي كنند. اندازه اين ميلگردها در هنگام نياز قابل تغيير است.

خاموت ربات، با دستگاه CNC توليد مي شود و از لحاظ شكل ظاهري با نوع مارپيچ تفاوت دارد (در يك سمت اين خاموت ها مربعي وجود دارد).

خاموت سلولار، خاموتي به فرم حلقه هاي بسته مي باشد و در صورت به كار بردن آن ها در سازه، استحكام بالايي در محل استفاده شده آن خواهيم داشت. از تكنولوژي جديدي به نام Pi-Systems در توليد سلولار بهره جويي مي كنند. اين نوع از خاموت ها، تازه ترين نوع خاموت هاي موجود در بازار هستند.

خاموت چگونه استفاده مي شود؟

روش هاي طراحي و مهندسي سازه‎ها مشخص مي كند كه خاموت به چه شكلي در ساختمان به كار گرفته شود. خاموت ها به دو صورت تنگ باز و تنگ بسته در سازه مورد استفاده قرار مي گيرند. آرماتور عرضي تنگ باز، مي تواند به سه صورت تك شاخه (قلاب)، دو شاخه (ركابي) و يا چند شاخه در سازه كاربرد داشته باشد. خاموت تنگ بسته نيز براي تحمل نيروي برشي و پيچشي مي تواند با توجه به تعداد شاخه، ايفاي نقش كند. اگر قصد استفاده از خاموت در موقعيتي داريد كه نيروي پيچشي وارده زياد است، بهتر است از خاموت تنگ بسته استفاده شود. بعد از تعبيه خاموت بايد انتهاي آن را حداقل به ميزان 135 درجه به قسمت داخلي خم كنند، به اين صورت در برابر نيروهاي وارد شده به بنا مقاومت بالايي خواهد داشت.

در يك دسته بندي ديگر، اين ميلگردها به دو شكل ساده و مهندسي وجود دارند؛ خاموت ساده، خم 90 درجه و خاموت مهندسي خم 45 درجه دارد. در شكل زير نمايي از اين دو نوع ميلگرد را ميبينيد.

نقش خاموت در سازه ها

با وجود كمربندهاي زلزله در قسمت هاي متفاوت جهان، همواره شاهد چالش هاي زيادي در صنعت ساختمان سازي مي باشيم. پشت سر گذاشتن اين چالش ها بخصوص در جوامعي كه از نظر اقتصادي ضيعف تر هستند، دشوارتر خواهد بود. زيرا در صورت رعايت نشدن نكته ها ايمني در ساخت و ساز، مواجه شدن با تلفات و صدمات بعد از زلزله براي آن ها سخت تر مي باشد. بنابراين به خاطر وجود شرايط غير قابل پيش بيني مانند سيل و زلزله بايد تمام توانايي خود را به كار ببريم.

خاموت نقش بسزايي در سازه ها دارد، ستون هاي بتني مقاومت پاييني در برابر نيروي كششي وارده دارند. اين ميلگردها اكثراً به صورت عمودي و گاهي نيز به شكل مورب مورد استفاده قرار مي گيرند، تا از شكست زود رس مقطع بتني در اثر نيروي خمشي و برشي وارده شده جلوگيري كنند. بي شك بتن ها با عبور ميلگردهاي فولادي استحكام كافي را به دست مي آورند؛ اما با وجود خاموت اجزا نظم مورد نياز را خواهند داشت و مقاومت در برابر نيروهاي وارده افزايش مي يابد.

به طور كلي استفاده از خاموت در ساختمان ها، اهداف زير را دنبال مي كند:

• جلوگيري از ترك هاي ناگهاني مورب كه ممكن است سبب خرابي هاي غيرمنتظره در كل سازه شود.
• افزايش مقاومت سازه در برابر فرايندهاي تنشي، پيچشي، خزش، انقباض و كشش سطحي.
• ارتقاي كاركرد لنگر خمشي آغازين.

قانون هاي ملي ساختمان براي خاموت گذاري در ستون ها با شكل گيري متوسط

در رابطه با پياده سازي هر عضو سازه اي، قوانيني وجود دارد كه استفاده از اين ميلگرد نيز از اين امر مستثني نيست. در ادامه برخي از مقررات ملي ساختمان را در رابطه با خاموت گذاري در ستون ها تحت شكل پذيري كم را مطرح خواهيم كرد.

طول ناحيه بحراني نبايد از مقادير زير كمتر باشد:

• يك ششم ارتفاع آزاد ستون
• ضلع بزرگتر مقطع مستطيلي ستون
• قطر ستون
• 450 ميلي متر

فاصله خاموت ها در قسمت بحراني، در زماني كه خاموت از نوع بسته باشد، نبايد از مقدارهاي زير كمتر باشد:

• 24 برابر قطر خاموت
• نصف كوچك ترين ضلع مقطع ستون
• 300 ميلي متر
• 8 برابر قطر كوچك ترين ميلگرد طولي ستون

فاصله خاموت ها در بقيه ي نقطه هاي اعضاي فشاري، از موارد زير نبايد بيشتر باشد:

• كوچك ترين بعد عضو فشاري
• 250 ميلي متر
• 36 برابر قطر ميلگرد خاموت
• 12 برابر قطر كوچكترين ميلگرد طولي

سه نكته مهم در رابطه با خاموت

در ارتباط با پياده سازي خاموت برخي اصل ها بايد در نظر گرفته شود و در صورت رعايت نشدن بعدها با مشكل مواجه خواهيم شد.

• خاموت ها بايد در فاصله هاي 20 سانتيمتري (به اندازه ي يك وجب دست) از همديگر قرار مي گيرند.
• آرماتورهاي عرضي (خاموت ها) بايد با كمك سيم آرماتوربندي به ميلگردهاي طولي بسته شوند.
• در دماي كمتر از 5 درجه سانتي گراد، آرماتورها نبايد خم شوند. اگر قصد خم كردن مجدد آرماتورها را داريد بايد به شكل سرد و با دستگاه مكانيكي، عمليات خم كردن را انجام دهيد.

Source :خاموت و كاربرد آن در سازه ها